جوان آنلاین: یک تناقض جدی! بسیاری از کالا‌ها از جمله کالا‌های سلامت‌محور، دارو و تجهیزات پزشکی در کشورمان تحریم است و تحریم‌های غرب و امریکا مسیر ورود کالا‌هایی همچون پانسمان‌های مخصوص بیماران پروانه‌ای را هم به کشورمان بسته است و با مشکل در این زمینه مواجهیم. در برابر این، اما نوبت به دخانیات که می‌رسد با انواع و اقسام برند‌های سیگار در تمامی مغازه‌ها، سوپرمارکت‌ها و حتی دکه‌های روزنامه‌فروشی مواجهیم؛ موضوعی که دسترسی به سیگار را آنچنان سهل کرده که در کمتر از چند دقیقه می‌شود سیگار تهیه کرد. بگذریم از اینکه همین دسترسی آسان در کنار تبلیغات گسترده‌ای که در شبکه نمایش خانگی برای سیگار کشیدن انجام می‌شود، سن نخستین تجربه دخانیات را به ۹ سالگی کاهش داده و موجب شده میزان گرایش زنان به دخانیات تا ۷۰ درصد افزایش یابد.
هیچ‌یک از محافل علمی دنیا مصرف دخانیات را تأیید نمی‌کنند. همچنانکه هزاران و شاید میلیون‌ها مقاله و تحقیقات علمی در خصوص مضرات سیگار بر سلامتی وجود دارد، اما سود سرشاری که سیگار و دخانیات به جیب کمپانی‌های چند ملیتی واریز می‌کند، انگار توانسته همه را قانع کند که شرکت‌های دخانی نه فقط محدود نشوند، بلکه روز به روز هم توسعه یابند! درست مشابه ماجرایی که در خصوص الکل و مشروبات الکلی و مضرات آن وجود دارد، اما هیچ‌یک از مقالات علمی و پژوهش‌های متعدد نتوانسته در برابر نظام سرمایه‌داری و کارخانه‌های الکل‌سازی بایستد و آنها را تعطیل یا لااقل محدود کند.
راهکاری غیر‌نظامی برای نبرد با ایران
«نظام ایران را نمی‌توان با جنگ از بین برد، بلکه باید از راه‌های دیگر این کار را کرد.»؛ این جمله‌ای است که محمدرضا مسجدی، مدیر جمعیت مبارزه با دخانیات ایران می‌گوید. به گفته وی کاخ سفید به این نتیجه رسیده‌است که باید ورود ارز به ایران محدود شود و همان ارز محدود هم با نظارت امریکا مصرف، یعنی صرف خرید محصولات لوکسی، چون دخانیات شود. مسجدی با بیان اینکه متأسفانه زنگ خطر افزایش مصرف دخانیات توسط دختران و زنان در ایران به صدا در آمده‌است، تصریح می‌کند: «یکی از آنها گفته بود که هنوز دختران و زنان ایران خیلی در دام مصرف دخانیات نیفتاده‌اند و باید کاری کنیم که آنها در این دام بیفتند.»
۹ سالگی؛ نخستین تجربه مصرف دخانیات در کشور
طبق آمار دبیر خانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت ۸۵ درصد اعتیاد‌ها از سیگار و قلیان آغاز می‌شود. سالانه ۷۰ میلیارد نخ سیگار در ایران تولید شده و ۷۳ درصد سیگار داخل کشور توسط دو شرکت بین‌المللی تولید می‌شود.
آنطور که محمدرضا سهرابی، معاون بهداشت دانشگاه شهید بهشتی خبر داده آمار افزایش شیوع استعمال سیگار توسط بانوان نگران‌کننده است. به گفته وی در سال ۱۳۹۵ میزان شیوع مصرف بانوان ۴/۲ بوده سال ۱۴۰۰ به ۲/۴ رسیده است. سن شروع استعمال دخانیات نیز به ۹ سال رسیده است. هر چه سن استعمال پایین‌تر بیاید، ترک آن سخت‌تر است. محمدرضا مسجدی مدیر جمعیت مبارزه با دخانیات ایران هم می‌گوید: «امروزه بیش از ۱۴ درصد ایرانی‌ها بین سنین ۲۵ تا ۶۴ سالگی دخانیات مصرف می‌کنند. متأسفانه روند مصرف دخانیات در بانوان نسبت به آقایان حدود ۷۰ درصد افزایش داشته‌است.»
طبق توضیحات وی استعمال سیگار و قلیان در دختران ۱۳ تا ۱۵ سال ۱۳۳ درصد رشد داشته، همچنین مصرف قلیان در دانش‌آموزان پایه هفتم کشور به ۳۶ درصد رسیده‌است.
قانونی که اجرایی نمی‌شود!
مسجدی با انتقاد از اجرایی نشدن قانون مبارزه با استعمال دخانیات می‌افزاید: «قانون جامع کنترل و مبارزه ملی چهار دهه است که در کشور وجود دارد، اما به این مقررات و آ‌یین‌نامه‌ها متأسفانه عمل نشده‌است. با توجه به همین قانون عرضه کردن مواد و تبلیغ استعمال دخانیات ممنوع بوده و برای کاهش آن باید به یک تلاش جمعی رسید. خانواده‌ها اگر بدانند ۱۰ الی ۱۵ درصد اعتیاد بچه‌ها از استعمال سیگار شروع می‌شود با حساسیت بیشتری به نوجوانان خود پرداخته تا بتوانند در بحث دخانیات با ارگان‌های دیگر نیز مشارکت لازم را داشته باشند.»
بنا به تأکید دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران، دخانیات موضوعی است که چند بخش متفاوت دارد. به طور مثال وزارت بهداشت فقط متولی عوارض دخانیات به حساب می‌آید، همچنین در مبحث مبارزه با مصرف دخانیات بیش از ۲۰ سازمان مستقیم و غیر‌مستقیم مانند صنعت، تبلیغات، گمرک، مجلس، نیرو انتظامی، قوه قضائیه به نحوی با این موضوع در ارتباط هستند.
وی می‌افزاید: «ما نیز به هر نحوی توانسته‌ایم با این دستگاه‌ها ارتباط برقرار کرده‌ایم، اما خروجی آن تا به امروز رضایت‌بخش نبوده‌است.»
از نگاه وی در موضوع مدیریت مصرف دخانیات در کشور ناهماهنگی دستگاه‌ها به چشم می‌خورد، اما باید بدانیم که در امر دخانیات یک ارگان نمی‌تواند به تنهایی وارد عمل شود، بلکه خواست و کمک مردم با دولت و هماهنگی دولت با سایر دستگاه‌های ذی‌ربط یک اصل مهم در کاهش مصرف دخانیات است.
راهکار کاهش مصرف دخانیات
دبیر کل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران با بیان اینکه ۷۲ درصد سیگار کشور توسط شرکت‌های ژاپنی و دیگر شرکت‌های خارجی ساخته می‌شود، مالیات بر دخانیات را یکی از راهکارهای کاهش مصرف می‌داند و می‌افزاید: «مالیات بر سیگار، ساده‌ترین مالیاتی است که برای حفظ سلامتی جامعه می‌توان اخذ کرد.»
به گفته وی تحقیقات جهانی نشان داده‌است که هر ۱۰ درصد افزایش قیمت سیگار ۸ درصد مصرف آن را کمتر می‌کند.
بهزاد ولی‌زاده، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت هم با ابراز تأسف در خصوص فروش محصولات دخانی به افراد کمتر از ۱۸ سال تأکید می‌کند: «متأسفانه جرایم فروش محصولات دخانی به افراد کمتر از ۱۸ سال در مصوبه جدید هیئت وزیران افزایش نیافته و بهروزرسانی نشده‌است.»
ولی‌زاده، با بیان اینکه بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۳ قانون «جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات» هیئت دولت می‌تواند حداقل و حداکثر جزای نقدی مقرر در این قانون را هر سه سال یکبار بر اساس نرخ رسمی تورم تعدیل کند، می‌افزاید: «برمبنای ماده ۱۶ قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات، فروشندگان مکلف هستند فرآورده‌های دخانی را در بسته‌بندی عرضه کنند و عرضه و فروش بسته‌های باز شده فرآورده‌های دخانی ممنوع است.»
بنا به تأکید وی فروش سیگار به صورت نخی ممنوع است. اگر یک عامل فروش نسبت به فروش سیگار به صورت نخی اقدام کند، می‌بایست مشمول جریمه شود، اما نرخ جریمه فروش محصولات دخانی به صورت نخی و خارج از بسته‌بندی مصوب بازدارنده نیست.
ولی‌زاده با بیان اینکه نرخ جریمه فروش بسته‌های بازشده فرآورده‌های دخانی و سیگار نخی در مصوبه جدید از ۲۱۰ هزار تا ۸۴۰ هزار تومان تعیین‌شده، می‌افزاید: «با توجه به اینکه فروش سیگار به صورت نخی، جوانان و نوجوانان را هدف قرار می‌دهد، موضوع فروش سیگار به صورت نخی و جرایم این موضوع در کانون توجه قرار گرفته و به طور حتم جرایم آن در بازنگری قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات مورد بررسی قرار می‌گیرد.» و همچنین درباره فروش محصولات دخانی به افراد کمتر از ۱۸ سال هم می‌گوید: «متأسفانه جرایم فروش محصولات دخانی به افراد کمتر از ۱۸ سال در مصوبه جدید هیئت وزیران افزایش نیافته و بهروزرسانی نشده‌است.»
مسئولیت اجتماعی جامعه هنری
نقش هنر و سینما در فرهنگ‌سازی و اصلاح رویه‌های نادرست یکی از موضوعات غیر‌قابل‌انکار است، اما این قابلیت در کشور ما در مسئله دخانیات به شکل معکوس به کار گرفته شده‌است. به گونه‌ای که مسجدی در توصیف فضای حاکم بر فیلم‌ها و سینمای خانگی کشور می‌گوید: «متأسفانه فضای سینمای خانگی اسفبار است و تقریباً هیچ هنرپیشه نقش اولی را نمی‌بینیم که در فیلم‌ها و سریال‌های سینمای خانگی سیگار نکشد.»
مدیر جمعیت مبارزه با دخانیات ایران با انتقاد از فضای حاکم بر سینمای خانگی تأکید می‌کند: «موضوعی که امروزه در کشور خیلی نگران‌کننده است، موضوع تبلیغات در فضای مجازی و نمایش خانگی است، زیرا نوجوان هر چقدر هم که مدارس و خانواده تلاش کند، اما اثری که فضای مجازی یا بازیگر مورد علاقه‌اش در یک سریال نمایش خانگی، روی نوجوان می‌گذارد، خیلی بیشتر خواهد بود.»
از نگاه وی جامعه هنری کشور باید بداند در مبارزه با استعمال دخانیات یک مسئولیت اجتماعی جدی در برابر افراد جامعه دارد، اما متأسفانه در عمل طوری دیگری رفتار می‌کنند و به عادی‌سازی این رفتار‌های پرخطر در جامعه دامن می‌زنند.
مسجدی در خصوص سیگار الکترونیکی و مضرات آن هم با رد این ذهنیت که سیگار الکترونیک مضر نیست، تأکید می‌کند: سیگار الکترونیک هم همان آثار شوم سیگار کاغذی را بر سلامتی انسان دارد. در جلسه‌ای که با مرحوم رئیسی داشتم، به ایشان عرض کردم درخواست ساخت کارخانه سیگار الکترونیکی به یک درخواست محدود نخواهد ماند و اگر شما به این درخواست پاسخ مثبت دهید، درخواست‌های بعدی نیز خواهد آمد.»
